Prof. dr hab. Kazimierz Strzałka

adres e-mail: kazimierz.strzalka@uj.edu.pl

telefon: +48 12 664 65 09

pokój: A222 (4.1.24)

Wykształcenie, kariera akademicka, działalność organizacyjna

1953 - 1960

Szkoła Podstawowa w Lubomi.

1660 - 1964

Liceum Ogólnokształcące w Raciborzu.

1964 - 1969

Studia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1969 - 1974

Asystent (1969-1972) i starszy asystent (1972-1974) w Zakładzie Biochemii Roślin Instytutu Biologii Molekularnej Uniwersytetu

Jagiellońskiego.

1974

Uzyskanie stopnia doktora nauk biologicznych.

1974 - 1984

Adiunkt w Zakładzie Biochemii Roślin Instytutu Biologii Molekularnej UJ.

1984

Uzyskanie stopnia doktora habilitowanego w zakresie biochemii.

1986 - 1987

Wizytujący profesor w Nagoya University, Japonia.

1988

Stanowisko docenta w Instytucie Biologii Molekularnej UJ, kierownik grupy badawczej w Zakładzie Fizjologii i Biochemii Roślin IBM, UJ.

1987 - 1991

Wicedyrektor Instytutu Biologii Molekularnej UJ.

1992

Tytuł profesora nauk biologicznych oraz stanowisko profesora nadzwyczajnego w Instytucie Biologii Molekularnej UJ.

1997

Kierownik Zakładu Fizjologii i Biochemii Roślin IBM, UJ.

1999 - 2001

Dyrektor Instytutu Biologii Molekularnej UJ.

2002

Dyrektor Instytutu Biologii Molekularnej i Biotechnologii UJ.

2002 - 2005

Dziekan Wydziału Biotechnologii UJ

2002

Członek Senatu UJ.

2004

Koordynator obszaru „Biotechnologia” w ramach Konsorcjum AKCENT

2005 - 2008

Dziekan Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ.

2005 - 2007

Wiceprezydent i Prezydent-elekt Polskiego Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej Roślin.

2006

Członek-korespondent Polskiej Akademii Umiejętności

2006

Członek Rady Nadzorczej Jagiellońskiego Centrum Innowacji

2007

Przewodniczący Rady Małopolskiego Centrum Biotechnologii w Fazie

Organizacji

2007 - 2009

Prezydent Polskiego Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej Roślin

2008

Członek Interdyscyplinarnego Centrum Etyki UJ

2008

Pełnomocnik Rektora UJ i Kierownik projektu „Małopolskie Centrum Biotechnologii”

2008 - 2012

Członek Rady Bibliotecznej Biblioteki Jagiellońskiej

2008

Członek Konwentu Godności Honorowych UJ

2009 - 2013

Sekretarz IV Wydziału Polskiej Akademii Umiejętności

2010

Członek korespondent Polskiej Akademii Nauk

2011.02.23

Członek Rady Kuratorów Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych Polskiej Akademii Nauk

2013.01.31

Członek „Steering Committee” Laboratoire International Associe (LIA)

Stopnie i tytuł naukowy

Magisterium – 1969, Uniwersytet Jagielloński,”Preferendum termiczne motyli Vanessa io L. i Triphosa dubitata L. w okresie hibernacji”, 23.06.1969.

Doktorat – 1974, Uniwersytet Jagielloński, „Badania nad wolnymi składnikami kwasów nukleinowych w chloroplastach”, 25.09.1974 .

Habilitacja - 1984, Uniwersytet Jagielloński, „Wpływ inhibitorów syntezy białka na tworzenie się i własności błon tylakoidów”

Tytuł profesora biochemii - 25.11.1992.

Działalność dydaktyczna

Wykłady z biochemii ogólnej i ekologicznej dla studentów biologii, chemii i ochrony środowiska, wykłady z biotechnologii komórki roślinnej dla studentów biotechnologii, seminaria dla studentów biologii i biotechnologii, wykłady dla doktorantów i słuchaczy studiów podyplomowych, opieka nad magistrantami i doktorantami.

Pobyty w laboratoriach zagranicznych

Ruhr Univ. Bochum, Oxford Univ. (visiting fellow), Odense Univ., Arizona State Univ. w Tempe, National Biomedical ESR Center w Milwaukee, Nagoya Univ. (visiting professor), Univ, of Illinois at Urbana-Champaign, Univ. of Quebec at Trois Rivieres, Univ. of Bielefeld, Liege Univ. National Institute for Basic Biology w Okazaki, Goeteborg Univ. i wiele innych.

Uczestnictwo w zjazdach naukowych

Udział w wielu kongresach, konferencjach i sympozjach zarówno krajowych jak i zagranicznych, w tym czynny udział w międzynarodowych kongresach: biochemicznych, fotosyntetycznych i fotobiologicznych oraz w konferencji Gordonowskiej. Udział w komitetach organizacyjnych sympozjów krajowych i zagranicznych oraz liczne wykłady na zaproszenie.

Przynależność do organizacji i towarzystw naukowych

Polskie Towarzystwo Biochemiczne, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika, Polskie Towarzystwo Biologii Eksperymentalnej Roślin, Komitet Biologii Molekularnej Komórki PAN, Komitet Biotechnologii PAN, Komitet Badań Polarnych PAN, członek Rady Naukowej Instytutu Fizjologii Roślin PAN, członek Rady Naukowej Instytutu Fizyki Jądrowej PAN, członek Rady Naukowej Instytutu Botaniki PAN, członek honorowy Nepal Molecular Biology Society.

Nagrody, wyróżnienia, odznaczenia

Nagrody indywidualne i zespołowe Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego (1975, 1984, 1985, 1991, 1993, 1996, 2008) , ; Rektora Uniwersytetu Łódzkiego (1984, 1988); Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1985) oraz Ministra Edukacji Narodowej(1999). Złoty Krzyż Zasługi (5.10.1990) i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (27.09.1999). Medal im. Marchlewskiego przyznany przez Komitet Biochemii i Biofizyki PAN (2004). Członek Korespondent Polskiej Akademii Umiejętności (2006 r.). Członek korespondent Polskiej Akademii Nauk (2010 r.). Dyplom Honorowego Ambasadora Kongresów Polskich, przyznany przez Polską Organizację Turystyczną i Stowarzyszenie "Konferencje i Kongresy w Polsce". Dyplom i medal „Visita Distinguida” przyznany przez Universidad de Concepcion w Chile za zasługi w rozwoju współpracy naukowej pomiędzy Uniwersytetem Jagiellońskim i Uniwersytetem w Concepcion (styczeń 2015). Medal ten jest drugim najważniejszym wyróżnieniem Uniwersytetu w Concepcion po doktoracie honorowym.

Zrealizowane projekty badawcze

1. Projekt badawczy nr 4 1660 91 01 p.t. „Aktywność fotosystemu I i procesy wiązania O2 w rozwijających się chloroplastach”, 1991-1994 (wykonawca).
 
2. Projekt badawczy nr 6 6075 92 03 p.t. „Rola chinonów i karotenoidów w procesach
oksydacyjno-redukcyjnych związanych z fotosyntezą”, 1992-1995 (kierownik).
 
3. Projekt badawczy nr 6 P04A 049 08 p.t. „Procesy utleniania i redukcji zależne od
NADPH i tlenu cząsteczkowego w błonach tylakoidów etiochloroplastów”, 1995-1997
(wykonawca).
 
4. Projekt badawczy nr 6 P04A 009 10 p.t. „ Rola chinonów i karotenoidów w procesach
transformacji energii i mechanizmach obronnych w błonach fotosyntetycznych”, 1996-
1998, (kierownik) 180 000 zł.
 
5. Projekt badawczy nr 6 P04A 038 17 p.t. „ Wpływ związków nieorganicznych na
transport elektronów w fotosystemie II”, 1999-2002 (wykonawca).
 
6. Projekt badawczy nr 6 P04A 022 18 p.t. „Enzymatyczna redukcja plastochinonu i innych chinonów w układach modelowych i błonach tylakoidów”, 2000-2002 (wykonawca).
 
7. Projekt promotorski nr 6 P04A 073 21 p.t. „Molekularne aspekty mechanizmu reakcji
cyklu ksantofilowego w układach modelowych i naturalnych”, 2001-2002 (kierownik).
 
8. Projekt badawczy nr 6 P04A 028 19 p.t. „Rola chinonów i karotenoidów w
molekularnych mechanizmach adaptacyjnych i obronnych błon fotosyntetycznych w
warunkach stresu oksydacyjnego, 1.08.2000 – 31.01.2004 (kierownik), 397 000 zł.
 
9. Projekt promotorski nr 3 P04A 010 24 p.t. „Wpływ różnych elementów strukturalnych
cząsteczki karotenoidu na dynamikę molekularną błon modelowych”, 2003-2006
(kierownik) 45 000 zł.
 
10. Projekt nr 2 P04A 063 28 pt. „Molekularne mechanizmy adaptacyjne i obronne przed
stresem oksydacyjnym w roślinach – rola barwników fotosyntetycznych i lipidów
prenylowych”, 2005-2008 ( kierownik) 384 500 zł.
 
11. Projekt zamawiany nr PBZ-KBN-110/P04/19 pt. „Udział lipidów prenylowych w obronie komórki roślinnej przed stresem biotycznym i abiotycznym, 2004-2007
(Współwykonawca) 275 000 zł.

 

12. Projekt badawczy nr 2 P04C 020 27 p.t. „Wpływ wybranych metali ciężkich na
świetlną fazę fotosyntezy”, 4.11.2004-3.11.2008 (wykonawca) 236 000 zł.
 
13. Zastosowanie modelowych układów błonowych w badaniach interakcji lipidowobiałkowych w błonach tylakoidów roślin wyższych. Projekt specjalny, 2007-2009.
Kierownik projektu.
 
14. Molekularne mechanizmy oddziaływań w nanoukładach biologicznych oraz w
układach aktywnych biologicznie modyfikowanych nanocząstkami. Projekt Sieci
Naukowej BIONAN, 2008. Partner konsorcjum.
 
15. The assembly and functioning of photosynthetic apparatus in water plants under
heavy metal stress. Project in the frames of Indo-Polish Programme of Cooperation in
Science and Technology, 2006-2009. Koordynator ze strony polskiej.
 
16. The essential role of phosphatidylglycerol in the formation of photosynthetic reaction center oligomers in a thermophyllic cyanobacterium, Thermosynechococcus elongatus. Project in the frames of the technological international cooperation between Poland and Hungary for the years 2005-2007. Koordynator ze strony polskiej.
 
17. Projekt specjalny międzynarodowy MNiSzW i DFG decyzja nr 50/N-DFG/2007/0, pt.’Zastosowanie modelowych układów błonowych w badaniach interakcji lipidowobiałkowych w błonach tylakoidów roślin wyższych i glonów Mantoniella squamota’, 2007-2009, (Kierownik ze strony polskiej).
 
18. Kierownik projektu: Małopolskie Centrum Biotechnologii.
 
19. Marie Curie Initial Training Network - „CropLife” (EC Grant Ageement No. 264394)
FP 7 – PEOPLE Uniw. Jagielloński, Uniw. w Kiel, Uniw. w Zurychu, grudzień 2010 – listopad 2013 (koordynator ze strony polskiej).

Zainteresowania naukowo-badawcze

Formowanie się i rozwój aparatu fotosyntetycznego; wpływ różnych czynników na fizyczne własności tylakoidów i błon modelowych; proces wydzielania tlenu w fotosyntezie i jego kinetyka; funkcja tokoferoli i plastochinonu w mechanizmach fotoprotekcyjnych, karotenoidy i cykl ksantofilowy, wpływ metali ciężkich na rośliny; ekstremofile i mechanizmy adaptacyjne do warunków stresowych.

Dotychczasowy dorobek naukowy

Ponad 650 pozycji w tym 223 oryginalne prace eksperymentalne, 72 artykuły przeglądowe, w tym kilka rozdziałów w książkach, oraz ponad 360 komunikatów konferencyjnych. Liczba cytowań (bez autocytowań) wynosi – 2901 (wg Research Gate ponad 4100), a indeks H – 32.

Wybrane ważniejsze osiągnięcia badawcze

  1. Pionerskie badania nad uzyskiwaniem organizmów transgenicznych i uzyskanie w drugiej połowie lat 70-tych wydajnej transformacji genetycznej kukurydzy przy pomocy egzogennego DNA (Z. Pflanzenphysiol. 94, 95-99, 1979).
  2. Udokumentowanie przy zastosowaniu metod autoradiograficznych, transportu do plastydów białek syntetyzowanych na rybosomach 80 S cytoplazmy podstawowej i wykazanie po raz pierwszy w literaturze światowej, że poszczególne typy plastydów różnią się w zdolności obróbki posttranslacyjnej importowanych białek (Planta 146, 393-398, 1979; Biochem. Biophys. Res. Commun. 149, 799-806, 1987 i inne).
  3. Opracowanie metody pomiaru wydzielania tlenu w procesie fotosyntezy przy użyciu techniki EPR oraz znaczników spinowych. Zastosowanie tej metody do dokładnego pomiaru kinetyki wydzielania tlenu i jednoznaczne rozstrzygnięcie sprzecznych danych literaturowych na temat skali czasowej tego zjawiska (Photobiochem. Photobiophys. 12, 67-71, 1986; Arch. Biochem. Biophys. 281, 321-318, 1990 i inne).
  4. Udokumentowanie znaczenia karotenoidów i innych związków o znaczeniu fizjologicznym lub medycznym w modulacji dynamiki molekularnej błon modelowych i naturalnych i wykazanie, które elementy strukturalne cząsteczek karotenoidów mają największe znaczenie w tym procesie (Biochim. Biophys. Acta 1194, 138-142, 1994; Naturforsch. 57c, 129-134, 2002; Biochim. Biophys. Acta 1609, 193-202, 2003; Chem. Phys. Lipids 135, 27-37, 2005; Chem. Phys. Lipids 145, 1-12, 2007; Biophys. Chem. 140, 108-114, 2009; Biochim. Biophys. Acta, 1848, 2829-2838, 2015; Chemico-Biological Interactions, 239, 19-25, 2015; J. Membrane Biol. 249, 823-833, 2016; Biochem. Biophys. Res. Commun. 483, 528-533, 2017 i inne).
  5. Opracowanie modelu matematycznego i wyjaśnienie molekularnego mechanizmu deepoksydacji wiolaksantyny w cyklu ksantofilowym (J. theor. Biol. 206, 507-514, 2000; Biochem. Soc. Trans. 28, 810-812, 2000; Eur. J. Biochem. 269, 4656-4665, 2002; J. Photochem. Photobiol. B: Biology 114, 119-125, 2012; Acta Biochim. Polon. 60, 857-860, 2013; Physiol. Plantarum 160, 339-358, 2017 i inne).
  6. Wykazanie, że cykl ksantofilowy jest ważnym mechanizmem modulującym dynamikę molekularną naturalnych błon fotosyntetycznych (tylakoidów) (Biochim. Biophys. Acta, 1060, 310-314, 1991; J. Biochem. Mol. Biol. Biophys. 1, 103-108, 1997 i inne).
  7. Opisanie zmian fizykochemicznych towarzyszących transformacji etioplastów w chloroplasty ze szczególnym uwzględnieniem zmian strukturalnych oraz sprzężeń energetycznych (Physiol. Plantarum 107, 230-239, 1999; Photochem. Photobiol. 70, 616-623, 1999; Photochem. Photobiol. 79, 62-67, 2004; Photochem. Photobiol. B: 96, 262-271, 2007; Eur. Biophys. J. 37, 1185-1193, 2008; Funct. Plant Biol. 36, 654-664, 2009; Biochim. Biophys. Acta 1828, 1075-1082, 2013; J. Plant. Physiol. 170, 1217-1227, 2013; Biophys. Chem. 175-176, 23-28, 2013; Plos One, 6, 1-18, 2015 i inne).
  8. Uzyskanie nowych kompleksowych danych na temat wpływu wybranych metali ciężkich na aparat fotosyntetyczny (Plant Sci. 161, 881-889, 2001; Z. Naturforsch. 57c, 853-857, 2002; Biochem. J. 371, 597-601,2003; Plant Biol. 6, 358-368, 2004; Physiology and Biochemistry of Metal Toxicity and Tolerance in Plants, M.N.V. Prasad and K. Strzałka, Eds., Kluwer Academic Publ., Dordrecht, 2002; Aquatic Toxicol. 95, 213-221, 2009, Chemosphere 77, 392-398, 2009; Bull. Environ. Contam. Toxicol. 82, 627-632, 2009; Phytochemistry 72, 14-20, 2011; J. Trace Elem. Med. Biol. 28, 80-86, 2014; Protoplasma, 253, 543–551, 2016 i inne).
  9. Charakterystyka roli chinonów prenylowych w reakcjach transportu elektronów oraz w procesach obronnych przed stresem oksydacyjnym (Chem. Phys. Lipids 79, 55-63, 1996; . Biochim. Biophys. Acta 1280, 115-119, 1996; Photosynthesis Res. 58, 203-209, 1998; J. Biol. Chem. 276, 86-91, 2001; Chem. Phys. Lipids 110, 85-94, 2001; Biochemistry 42, 8501-8505, 2003; Biochem. J. 375, 215-220, 2003; Biochim. Biophys Acta 1777, 1393-1399, 2008 i inne).
  10. Wykrycie i opisanie nowej rodziny enzymów, których aktywność zależna jest od obecności lipidów nielamellarnych (Biochemistry 44, 4028-4036, 2005; Biochim. Biophys. Acta 1768, 67-75, 2007; Biochim. Biophys. Acta 1787, 3-14, 2009 i inne).